Βιόλα



Η Βιόλα είναι έγχορδο μουσικό όργανο που μοιάζει με το βιολί και παίζεται επίσης με δοξάρι. Ο ήχος του είναι βαρύτερος. Έχει τέσσερις χορδές διαφορετικού πάχους (ντο, σολ, ρε, λα), που κουρδίζονται κατά διαστήματα πέμπτης και η μουσική του έκταση περιλαμβάνει 37 χρωματικούς φθόγγους. Εξελίχτηκε ταυτόχρονα με το βιολί και έχει το ίδιο σχήμα, με τη διαφορά πως είναι λίγο μεγαλύτερο στις διαστάσεις ενώ παίζεται και αυτό τοποθετημένο στον ώμο. Έχει τις ίδιες περίπου δυνατότητες με το βιολί, το μεγαλύτερο όμως μέγεθός της, δεν επιτρέπει στον μουσικό της βιόλας να παίζει με την ίδια ευχέρεια. Στον ήχο της ταιριάζουν αργές και κάπως μελαγχολικές μελωδίες και αξιοποιήθηκε ανάλογα, από τους μεγάλους συνθέτες.


Αν και η καταγωγή της ανάγεται στον 13o αι., μεταξύ 16ου και 17ου αι. ονόμαζαν βιόλα όλα τα όργανα της οικογένειας των εγχόρδων. Οι βιόλα διακρίνονταν τότε σε δύο είδη: στις βιόλα ντα μπράτσο (viole da bracchio),που έμοιαζαν πιο πολύ με το βιολί, και στις βιόλα ντα γκάμπα (viole da gambα)που, ανάλογα με την έκταση και τον τρόπο που κουρδίζονταν, περιλάμβαναν από τη μια μεριά τις οξύφωνες, υψίφωνες, μεσόφωνες, βαρύτονες και βαθύφωνες βιόλες και από την άλλη έναν νόθο τύπο οργάνου, που βρισκόταν μεταξύ βαθύφωνου και οξύφωνου. Η μεσόφωνος του νόθου αυτού τύπου είναι η βιόλα ντ’ αμόρε (viola d’ amore)με 5 έως 7 χορδές, που στηρίζονται πάνω σε καβαλάρη,και 7-14 συμπαθητικές χορδές, κουρδισμένες σε ταυτοφωνία με τις αντίστοιχες κύριες, με τις οποίες και συνηχούν, όπως συνηθίζεται να λέγεται, εκ συμπαθείας.


Μερικοί θεωρούν τη βιόλα ντ’ αμόρε όργανο αγγλικής επινόησης των μέσων του 17ου αι., χωρίς όμως να υπάρχουν και ανάλογα όργανα εκείνης της εποχής. Άλλοι πάλι τη θεωρούν ιταλικής επινόησης και ως απόδειξη φέρουν το γεγονός ότι το 1720 ένας Ολλανδός δεξιοτέχνης έπαιξε πάνω σε μια βιόλα ντ’ αμόρε με επτά χορδές, βενετικής κατασκευής. Σε κάθε περίπτωση, Ιταλοί ήταν οι πρώτοι αξιόλογοι κατασκευαστές και δεξιοτέχνες, μεταξύ των οποίων αναφέρεται και ο διάσημος, τον 18ο αι., βιολιστής Ατίλιο Αριόστι (1666-1740) που, μεταξύ άλλων, έγραψε και μια συλλογή από τέσσερα μαθήματα και κομμάτια για βιόλα ντ’ αμόρε (1728). Αργότερα μεταχειρίστηκε βιόλα ντ’ αμόρε και ο Μάγερμπερ, στην πρώτη πράξη του μελοδράματός του Οι Ουγενότοι (1836). Η σύγχρονη βιόλα, αντίθετα με το βιολί, δεν βρήκε μεγάλη απήχηση ως όργανο δεξιοτεχνίας και η φιλολογία της είναι μάλλον περιορισμένη. Ενδεικτικά αναφέρουμε το συμφωνικό ποίημα του Μπερλιόζ Ο Χάρολντ στην Ιταλία,αφιερωμένο στον Παγκανίνι, που ωστόσο δεν το έπαιξε ποτέ, και τις συνθέσεις του Χίντεμιτ με συνοδεία πιάνου ή ορχήστρας.